Aangroei werende verf op je Sailhorse?

 Door: Tjep van Roon

In een Horsevoer uit 1974 struikelde ik over een artikel over antifouling. Behalve dat er in die tijd gesteggel was over de juiste wijze van schrijven, werd daar door een Sailhorse dealer en zeiler alle facetten van het onderwaterschip belicht. 50 jaar na dato is er veel veranderd in aangroei-werende-wereld. Niet in de laatste plaats omdat we ons tegenwoordig wel zorgen maken om het marine milieu.

Koop je een nieuwe Sailhorse, dan komt geheid de vraag of je aangroei-werende verf, of antifouling aangebracht wil hebben. Het is een keuze, maar eentje waar we niet allemaal mee te maken krijgen.

Koop je een gebruikte Sailhorse, dan zit er in 98% van de gevallen antifouling op het onderwaterschip… maar welke? En wat moet ik ermee? Waarom moet ik er iets mee?

Wat is antifouling?

 Een schip dat in het water ligt krijgt te maken met aangroei van kleine organismen, mosselen en algen aan de romp van het schip. Dit kan er onschuldig uitzien, maar samen vormen deze organismen een enorme massa, die je onderwater met je mee zeult. Het resulteert in een boot met veel meer weerstand in het water, waardoor hij langzamer op snelheid komt na een overstag, en de eindsnelheid is dan ook nog eens lager. Dit heeft weer nadelige invloed op de hoogte die je aan de wind kunt lopen en niet te vergeten het humeur van de volledige bemanning wanneer ze van een Centaur het nakijken krijgt. Pffff…

Het principe achter antifouling is eenvoudig: het creëert een beschermende laag op het onderwaterschip die voorkomt dat beestjes en plantjes zich vasthechten. Deze laag bevat biociden, koper, chloorrubber en andere aangroei werende middelen (lees: gif). Hierdoor blijft de romp glad en vrij van aangroei, wat de vaarprestaties verbetert en een glimlach bij de schipper tovert.

Interessant genoeg heeft antifouling een lange geschiedenis. Al in de 15e eeuw voor Christus pasten volken walvisolie, hars en zwavel toe om hun boten te beschermen tegen aangroei. In de 18e eeuw gebruikte de Engelse marine koperen platen op hun schepen, wat zo effectief was dat de term “copper bottomed” ontstond om iets betrouwbaars en risicoloos aan te duiden (vrij vertaald: van een oud omaatje geweest en altijd binnen gestaan).

Soorten antifouling

Antifouling kan grofweg ingedeeld worden in drie groepen: hard, zacht en op teflon basis. Daarnaast zijn er tegenwoordig ook schonere alternatieven zoals biocidevrije antifouling producten, folies (finsulate) en zogenaamde fouling release systemen op basis van siliconen. De in dit horsevoerbericht genoemde voorbeelden zijn slechts dat. Vraag in je jachthaven de eigenaren naar ervaringen met de verschillende producten!

Harde antifouling
Bestaat uit niet-wateroplosbare bestanddelen die het slijtvast maken. Dit product bevat veel actieve bestanddelen die dicht op elkaar zitten, zodat er altijd deeltjes aan de oppervlakte zitten die hun aangroei werende werk kunnen doen. Deze antifouling is zeer geschikt voor snel varende motorboten en boten die vaak droog gestald (bijv op de trailer) staan. Je kunt deze antifouling tussentijds schuren en polijsten, zodat je altijd een glad onderwaterschip hebt. Na verloop van tijd zul je de opgebouwde antifouling lagen moeten verwijderen voordat je een nieuwe laag kunt aanbrengen.

Een harde antifouling kan in regel NIET over een zachte antifouling worden aangebracht. In dit geval zul je eerst een tussenlaag (primer) moeten aanbrengen. Voorbeelden van harde antifoulings zijn Hempel Hard Racing Xtra 7666C en International Interspeed Extra .

• Harde, duurzame seizoenslange eindlaag,
• Bestand tegen slijtage en schuren,
• Geschikt voor snelle en voor drooggestalde schepen,
• Schrobbare eindlaag.

Zachte antifouling
Ook wel bekend als polijstende of zelfslijpende antifouling. Tijdens het varen slijt de antifouling er geleidelijk af, waardoor continu biociden vrijkomen. Het voordeel hiervan is dat er geen dikke laag ontstaat zoals bij harde antifouling (de verflaag slijt immers). Wanneer de boot wordt afgespoten, spuit je grotendeels deze verflaag eraf. Het is noodzakelijk om elk seizoen een nieuwe laag aan te brengen.

Deze antifouling wordt aanbevolen voor (grote) zeilschepen en langzaam varende motorschepen. De Hempel Classic 71220 en de Epifanes Foul-Away zijn voorbeelden van zelfslijpende antifoulings.

• Een polijstende antifouling biedt een geconcentreerde afgifte van biociden voor langdurige werking,
• Slijt af in gebruik,
• Verminderd onderhoud – minimale laagdikte opbouw vermindert de voorbehandelingstijd

Antifouling op teflonbasis
Deze variant is in Nederland niet toegestaan. Het is een hele dunne en harde antifouling, die alleen met zichzelf overgeschilderd kan worden.

Finsulate Folie
is een relatief nieuwe ontwikkeling op het gebied van aangroeiwering. In tegenstelling tot traditionele antifouling verven, wordt deze folie op de romp van het schip aangebracht als een soort sticker. De textuur van de folie verstoort de hechting van algen en andere organismen, waardoor ze niet aan de romp kunnen hechten.

Biocidevrije alternatieven
Er zijn verschillende biocidevrije onderwatercoatings op de markt die een alternatief bieden voor traditionele antifouling. Deze coatings maken gebruik van fysische barrières om aangroeivormende organismen te voorkomen. De Hempel Hempaspeed maakt bijvoorbeeld gebruik van Hydrogel technologie, waardoor de coating een glad oppervlak krijgt waarop aangroei zich niet kan hechten. Het voordeel van deze biocidevrije coatings is dat ze geen milieu belastende stoffen afgeven aan het water en daarmee milieuvriendelijk zouden moeten zijn.

Fouling Release Systems
Fouling Release is een coatingtechnologie die speciaal is ontworpen om de ophoping van zeeorganismen op de romp te voorkomen. De coating is gebaseerd op siliconen en heeft een glad oppervlak dat voorkomt dat zeepokken, algen en andere organismen zich hechten. Het is een innovatieve oplossing voor de (zee-)scheepvaart om de efficiëntie te verbeteren en de kosten te verlagen, terwijl het tegelijkertijd de impact op het milieu vermindert.

Kiezen van de juiste antifouling

Bij het kiezen van antifouling is het belangrijk om rekening te houden met het type schip, het vaargebied en de vaarsnelheid. Bovendien moet je er rekening mee houden dat het wisselen van antifouling vaak een primer vereist en dat oude verflagen goed moeten worden verwijderd om onthechting te voorkomen.

Omdat we hier uitgaan van onze Sailhorse is het type schip en de vaarsnelheid al voor ons bepaald. Blijft het vaargebied over, en dan met name of je in zoet, zout of brak water ligt. Vaar je op zout of op brak water dan is het verstandig om niet voor een biocide vrije antifouling te gaan. Vaar je op zoet water dan is een biocide vrije antifouling geen probleem.
Snelheid: Vaar jij vaak boven de 8/10 knopen? Dan is het verstandig om te kiezen voor een harde antifouling. Kies je in dit geval voor een zachte antifouling dan zal deze sneller slijten waardoor je deze vaker moet aanbrengen.
Ligplaats: Vervoer jij je boot vaak of ligt de boot vaak droog (bijvoorbeeld op een bootlift)? Dan kan je het beste kiezen voor een harde antifouling.
Maar nogmaals: praat er over met schippers uit dezelfde haven, en wanneer je de mogelijkheid hebt, kijk naar de resultaten aan het eind van het seizoen wanneer de schepen het water uit gaan. Laat je informeren!

Hoe antifouling verwijderen?

Na verloop van tijd zijn er resten van meerdere lagen antifouling zichtbaar (in het geval van een zachte variant). Wanneer je ziet dat oude verflagen loslaten of ‘blaren’ vormen, is het tijd om de antifouling volledig te verwijderen.

Afhankelijk van het soort materiaal zijn er een aantal manieren om de antifouling te verwijderen. Er zijn verschillende soorten antifouling removers te vinden, het verwijderen met een remover is de meest gebruikte toepassing. De antifouling verwijderaar bestaat uit een stroopachtige structuur die de antifouling laag op het onderwaterschip week maakt. Na het enige tijd te laten intrekken kan het restant met een plamuurmes of schrapper worden verwijderd. En dan is er natuurlijk de good-old-schuurmachine. Wel met stofafzuiging natuurlijk!

Antifouling aanbrengen in 6 stappen

Nadat je een antifouling hebt gekozen is het tijd om deze aan te brengen. Afhankelijk van het gekozen product wordt aangeraden om dit in het voorjaar te doen, enkele dagen voor de tewaterlating. Het belangrijkste bij het aanbrengen van de antifouling is een goede voorbereiding. Als je de volgende 6 stappen volgt, kan het niet mis gaan.

Stap 1: voorbereiding en veiligheid
Zorg er voor dat je werkt in een ruimte die goed geventileerd wordt. Omdat antifouling een chemisch (en giftig) product is, is het belangrijk dat je de juiste kleding draagt tijdens het aanbrengen. Zorg er voor dat alle huid bedekt is (handschoenen), want antifouling op je huid kan erg vervelend zijn. Daarnaast kan je een veiligheidsbril en/of masker overwegen.

Stap 2: inspecteer je boot
Voor je kan beginnen met het aanbrengen moet je kijken naar eerder geverfde oppervlakken. Inspecteer of er sprake is van beschadiging van de antifouling. Kijk ook goed of de antifouling overal wel goed gehecht is.

Daarnaast is dit een moment om eens even goed naar de waterlijn te kijken. We willen graag dat de antifouling iets boven de waterlijn doorloopt. Denk hierbij aan de gewichtsverdeling: hangt er een motor aan, waar ligt het anker? Meestal kan je aan de verkleuring goed zien of de oude lijn goed is. Op de spiegel nemen we meestal 5cm boven de onderkant, en normaal gesproken gaat de lijn onder de zelflozers. Mogelijk stuit je dan op een goed bewaard Sailhorse geheim: er zijn boten waar er verschil zit in hoogte tussen de bakboord en stuurboord zelflozer. Meet het na en laat je verrassen.

Het afplakken doe je met geduld en het bekende timmermansoog, te huur bij de betere doe-het-zelf-zaak. Randje van de tape goed met de nagel aandrukken zodat de verf er niet onderdoor kan kruipen.

Stap 3: voorbehandeling
Na de inspectie kan de voorbehandeling beginnen. De behandeling is afhankelijk van de conditie van de oude antifouling.

In goede conditie: als er geen sprake is van beschadigingen kan je beginnen met het schoonmaken van het onderschip. Eerst dien je het schip te ontvetten. Na het ontvetten dien je de boot na te spoelen met schoon water. De bestaande antifouling ruw je op met schuurpapier. Maak hierna het onderschip stofvrij. Je kan nu door naar stap 5.

Een paar beschadigingen: als er een paar kleine plekjes zijn waar de antifouling los zit kan je deze verwijderen met een hogedrukspuit of er (nat?) afschuren. Daarna kan je het schip ontvetten. Spoel hierna de boot af en ruw de huidige antifouling op. Maak vervolgens het onderschip helemaal stofvrij.

In slechte conditie: schilfert de huidige verflaag? Is er sprake van grote delen onthechting? Zitten er veel kleine scheurtjes in de antifouling? Als dit het geval is zal de gehele verflaag verwijderd moeten worden. Dit kan je doen met antifouling remover, de Gelplane schrapper of een goede schuurmachine met stofafzuiging. Is de oude antifouling er af? Ga dan naar stap 5

Stap 4: afplakken van beschadigingen
Plak het oppervlak om de beschadiging heen af voordat je de primer of antifouling aanbrengt.

Stap 5: reparatie & het aanbrengen van primer
Bij deze stap breng je de primer aan op de beschadigingen of het hele onderschip. Dit kan je doen met een kwast en/of een roller.
Let er op dat de primer geschikt moet zijn voor toepassing onder de waterlijn. Omdat antifouling per definitie een 1 component product is, zal je altijd een 1 component primer moeten aanbrengen als hechtlaag over oude antifouling of als tussenlaag over een 2 componenten systeem.

Voorbeeld van 1 component: International Primocon Ruime verwerkingstemperatuur (na 3 uur overschilderbaar vanaf 5°C) Droogt redelijk snel Mag over 1 of 2 componenten heen Goede bescherming tegen corrosie Tevens te gebruiken als sluit-/tussenlaag over niet geschikte of onbekende antifoulings Geschikt voor alle ondergronden (behalve teflon antifouling)

Als de antifoulinglaag nog intact is kan deze vaak meteen overgeschilderd worden. Weet je niet zeker welke antifouling er op zit? Dan raden wij aan Primocon aan te brengen als hechtlaag over de onbekende antifouling. Ook wanneer je harde over zachte of zachte over harde antifouling aanbrengt is het noodzakelijk om het eerst te voorzien van een 1-component hechtprimer.

Stap 6: antifouling aanbrengen
Het is zo ver, de antifouling kan worden aangebracht. Voordat je begint is het vaak noodzakelijk om de verf flink door te roeren. De zware ingrediënten zakken naar de bodem van het blik. Breng vervolgens met een kwast of roller de antifouling aan. Kijk altijd goed op het etiket of er wordt voorgeschreven om meerdere lagen aan te brengen. Mogelijk wil je een extra laag op de boeg, een strook van 20 cm onder waterlijn, kiel en het roerblad. Dit omdat er op deze plekken sprake is van veel turbulentie, en dat invloed heeft op de werkingsduur van de antifouling. Wanneer niet expliciet ontraden, gewoon nat-in-nat die 2^e laag en direct het afplakband verwijderen voor het mooiste resultaat.

Let goed op de voorgeschreven overschilder- en tewaterlatingstijden. De hoofdoorzaak van onthechting is één van deze punten niet opvolgen. En dat zou zonde zijn, want als het goed is kan je boot er nu weer een seizoen tegenaan.

Gaan we dit nou elk jaar doen, Pappa? Nou, nee. Dat dacht ik niet. Mijn Sailhorse staat normaal gesproken op de trailer en heeft een hele gladde, harde antifouling bestaande uit epoxy met koperpoeder. Na de renovatie nooit meer wat aan hoeven doen. Hij staat dan wel het hele jaar op de trailert… Duhh.

Ons sloepje daarentegen, heeft een harde antifouling en ligt het seizoen lekker in de box. Huidige antifouling is enkele seizoenen oud, wel om de 2 jaar onder de waterlijn een laagje gerold… Waarschijnlijk volgend voorjaar een hele nieuwe laag Epifanes coppercoat.
En dan het motorkruisertje van mijn broer… Staat gewoon in de 2 componenten epoxy highbuild coating en verder… niets…  Wel even afspuiten aan het einde van het seizoen.
Het is maar net waar je boot voor is gemaakt, hoe hij wordt gebruikt, in welk water hij ligt en wat je ervan verwacht….

Zo heeft iedere boot zijn eigen aangroei.
En iedere schipper zijn eigen recept om daar mee om te gaan!