Bokkenpoten voor de Sailhorse
Het verhaal gaat dat met de aanleg van de Flevopolders en het ontstaan van de Randmeren de visserlui uit Elburg en Harderwijk rücksichtsloss de toppen uit hun bottermasten zaagden omdat zij anders niet onder de Hollandse brug door konden. Botters hebben een vaste mast en waarom ook niet? Tot dan toe dus!
De dag dat ik mijn Sailhorse ging ophalen, zal ik niet licht vergeten. Stond ik daar in mijn dooie eentje met een mast die welbeschouwd ook niet te strijken was. Althans, niet door één persoon. Dankzij een lange lijn, een bolder, een autoband en een stuk taxushaag lukte het toch nog, maar fraai was anders. Op hoop van zegen!
Een schip als een tjalk of een skûtsje heeft een paal van zestien, zeventien meter boven dek en die is met één hand te strijken. Moeiteloos en risicoloos. Gewoon voorstag losgooien en een rukje aan de kraanlijn. Hoppa, daar is hij al en dankzij zijn enorme contragewicht draait die mast als een Zwitsers uurwerk om zijn mastbout. Volmaakt in evenwicht. Kom daar maar eens om bij een Sailhorse. De boot moet op de trailer, de trailer moet aangekoppeld zijn, de helper staat met een lijn van tig meter ver vóór de trekkende auto en de mastvanger staat wijdbeens in de boot en op de kade houdt eenieder zijn adem in... Die eerste dag besloot ik dat ik hiermee korte metten zou maken. Stel je voor dat je over een leuke Hollandse rivier als de Maas aan het zeilen bent. Tien tegen één dat je voor die spoorbrug bij Zaltbommel rechtsomkeert maakt. In het andere geval vaar je naar de oever, je vrouw loopt dat hele eind naar de auto terug, en als zij dan uiteindelijk met auto en trailer achterstevoren bij de steven van je Sailhorse staat, dan begin je te denken aan een andere oplossing. Of een andere boot, dan kan natuurlijk ook.
Twee palen
Een Oudhollandse uitvinding om een mast te strijken bestaat uit twee bokkenpoten. Veel rond- en platbodemjachten zijn uitgerust twee palen die ter hoogte van de puttings kunnen scharnieren en samenkomen bij de steven. De voorstag zit aan de bovenkant, de talie waarmee je de mast kunt opvangen aan de onderzijde. Naarmate de mast verder achterover komt, komen de bokkenpoten verder omhoog. Daarmee blijft de hoek om de mast tegen te houden gelijk. Zonder bokkenpoten wordt die hoek steeds kleiner en verlies je dus de macht over de zwaartekracht.
Veel moderne zeiljachten maken ook gebruik van dit eenvoudige principe. Niet zelden zijn de bokkenpoten onderdeel van een slimme preekstoel, zodat je ze eigenlijk nauwelijks als zodanig herkent. Het alleraardigste van dit systeem is, dat je de mast al varende (op de buitenboordmotor allicht!) kunt strijken. Wat te doen om uw schip naar een modern, meer achtenswaardig niveau te tillen?
Ga naar de sloop of een oudijzerboer en koop twee stevige stalen buizen. Die van mij zijn van dikwandig RVS (diameter 25 mm) en precies 2,54 meter lang, exclusief bevestiging aan de puttings. De lengte is niet heel kritisch, maar het is raadzaam te mikken op 2,60. Afzagen kan altijd nog. Buig vervolgens (of laat dit doen) voor het mooie de buizen in de vorm van de Sailhorse. Ik heb een smid die RVS kan lassen en hij laste beide buizen met een strip aan elkaar, zodat de bokkenpoten geen hindernis vormen voor de spoel van de rolfok. In de uiteinden bij de puttings schoof ik aan weerszijden een oude wantspanner. Beetje passen en meten, slijpen en schuren en het is gefikst. Opnieuw naar de lasser die de wantspanners pietje-precies (puttings hellen wat) heeft vast gelast. Het kan allemaal net, want de wantspanners van de mast vallen achterover als de bokkenpoten omhoogkomen.
In de strip die de twee poten verbindt, boorde ik een gat voor een oogbout. Vastgezet met een oogmoer. Op het dek lijmde ik een hardhouten blokje waar het onderste oog in ligt. Beetje prutsen met een guts, beitel, vijl en rasp totdat het past. Met een bout dwars door het blokje, vergrendel je de bokkenpoten op het dek. Voorstag aan bovenste oog, talie aan onderste en uw oude schuimpje is weer helemaal bij de tijd!
Overigens is de uitvoering van dit idee afhankelijk van de uitvoering van uw Sailhorse. Ik heb een Cather met de typische dikke rubberrand en de neus van een ijsbreker. Eerder heb ik al een talie aangebracht die via een dekrol onderdeks verdwijnt en vanuit de kuip bediend kan worden. Ook heb ik aan de neusbeugel wat extra houvast laten lassen. Dat gaf mij nu ook meer mogelijkheden. Puttings, wantspanner, mastvoet zijn allemaal standaard. Voor veel Sailhorses kan dit plan mogelijk als basis dienen. Ik wil vooral toeren zonder een dekschuit mee te moeten sleuren… Voor mijn auto en trailer natuurlijk! En voor wie goed oplet: er zijn meerdere toerzeilers die hun Sailhorse al eerder van bokkenpoten hebben voorzien.
De werkwijze
De mast van de Sailhorse heeft geen vergrendelingsbout. Zet daarom altijd eerst het val van de fok strak door, tot het voorstag spanningsloos is. Bevestig met een harp oid het voorstag bovenop aan de bokkenpoten en de talie aan de onderzijde. Maak het fokval los en vier op totdat de hellende mast aan de bokkenpoten hangt. Door de talie op te vieren, zakt de mast achterover. Door de kraanlijn strak te houden, kan het zwiepen van de mast worden tegengegaan. Een beetje tempo helpt ook!
Bij het opzetten van de mast vanuit horizontale positie is het begin het moeilijkst. Opduwen vanuit de kuip werkt prima. Ik zet mijn schouder onder de mast en strek vervolgens mijn rug. De talie haal ik ondertussen hand over hand in.
Bokkenpoten lossen niet alles op. De mastkoker is domweg rudimentair (is er niet) en de mastvoet geeft geen enkele zijdelingse steun, niet bij strijken, niet bij zetten. Met de kraanlijn valt de mast enigszins te sturen. Idealiter blijft de top strak tussen voorstag en kraanlijn. Wel geldt ook hier dat oefenen helpt. Strijken en opzetten tijdens het varen kan, maar voorzichtigheid blijft geboden. Wacht vanwege golfslag liever even tot de beroepsvaart of dat motorschip uit de buurt zijn.
Hein Tunnissen
